Op onze derde thema-namiddag gaf Prof. Dr. Anja Geerts, Hepatologe in het UZ Gent, ons een uitgebreide uiteenzetting over medicatie na transplantatie en het belang van therapietrouw.

Ze licht toe hoe het mechanisme van afstoting werkt, in een vroeg of later stadium, en het belang van het levenslang innemen van afweer onderdrukkende medicatie. Ze licht de verschillende immunosuppresiva en hun meest voorkomende bijwerkingen toe en de interactie met bepaalde voedingsstoffen.

VEEL GESTELDE VRAGEN

 

Welke verwikkelingen kunnen er optreden na een levertransplantatie?

Men moet onderscheid maken tussen de periode kort na de operatie, tijdens de revalidatie en op langere termijn.

Kort na de operatie zijn er in hoofdzaak 2 complicaties die eventueel kunnen optreden: verwikkelingen die na elke operatie kunnen optreden (ontsteking van wondnaden, blaasontsteking, klontervorming, koorts,… ), problemen met de bloedtoevoer naar de nieuwe lever (controle met echo) en galwegproblemen.

Later is het mogelijk dat de medicatie moet veranderd worden wegens bijwerkingen, er kunnen infecties optreden omdat je weerstand onderdrukt wordt en het komt soms voor dat de oorzaak van de leverschade opnieuw terugkeert.

De artsen hebben wel een zeer lange ervaring met verwikkelingen en de behandelingen verbeteren nog in de tijd dankzij wetenschappelijk onderzoek.

 

Het is vooral de kans op afstoting die mij het meest zorgen baart.

Het is zeker geen algemeen verschijnsel maar we moeten er inderdaad rekening mee houden, vandaar dat we u zo nauwlettend opvolgen.

 

Wanneer heb ik de meeste kans op afstoting?

Opnieuw zijn er verschillende momenten waarop er zich problemen kunnen voordoen.

De vroege afstoting (= de maanden nadien) komt nu veel minder voor dankzij steeds nieuwere en krachtige afweeronderdrukkende medicijnen en de nauwe opvolging.

Late afstoting (na jaren) : komt zelden voor. Men begrijpt nog niet goed wat het juiste mechanisme is van late afstoting maar als je levenslang zeer trouw je medicatie tegen afstoting neemt en een gezonde levensstijl hanteert, ben je al beter beschermd.

 

Hoe goed ben ik beschermd?

De kans op afstoting wordt steeds kleiner (5-10%). 

Maar: iemand die nalatig is met het innemen van de transplantatie medicijnen, speelt met vuur en zal zich quasi zeker verbranden.

 

In de wachtzaal merk ik dat iedereen andere medicamenten krijgt, hoe komt dat?

Elke mens is anders en dus is een voorschrift op maat nodig. Er zijn zoveel factoren waar de arts mee rekening moet houden. 

In de eerste maand krijg je mogelijks een combinatie van corticoïden en 2 soorten afweeronderdrukkers. Na bloedafname wordt dan de dosis en eventueel de medicatie veranderd. Bloedafname gebeurt zonder voorafgaande inname van pillen voor afstoting (Prograft, Advagraf, Certican, Neoral, Rapamune).

Je wacht tot na de bloedafname om de immunosuppresiva in te nemen (andere ochtend-medicatie kan je reeds innemen) en als je toch een fout maakt is het belangrijk om dat te melden op de consultatie.

 

Ik heb het verhaal van een lotgenoot gelezen die te maken kreeg met een afstoting maar die voelde totaal niets, hij werd niet ziek. Dat doet me wel nadenken.

Dat is correct: afstoting voel je niet aankomen.

We moeten wel denken aan een afstoting bij abnormale vermoeidheid, geelzucht, koorts en afwijkingen in urine (coca-cola kleur).

Misschien is het iets anders maar als je in zo een situatie komt, is het aangeraden om contact te nemen met de behandelende arts in het UZ. Je kan ook spontaan naar de spoedopname gaan en duidelijk maken dat je een levertransplantatiepatiënt bent met deze symptomen. Bloedafname en als nodig een leverbiopsie (aanprikken van de lever om levercellen te kunnen bekijken) zijn dan de testen die je kan verwachten.

Het is belangrijk dat je niet gaat uitstellen (bvb bij problemen ‘s avonds, feestdag, week-end) want bij afstoting is het belangrijk om dit snel op te sporen en te behandelen. Als je met deze klachten naar de spoedopname gaat, zelfs als het vals alarm was, zal men je er niet op aankijken.

 

En als het blijkt dat een vroege afstoting is?

Artsen spreken van een vroege afstoting als het plaatsvindt binnen de 90 dagen na de transplantatie. Men weet dat het voorkomt bij 10 tot 30 getransplanteerden op de 100. Als het geen agressieve afstoting is, zal men je medicijnen aanpassen (dosis verhogen) maar als het een zware afstoting is dan word je opgenomen en krijg je gedurende 3 dagen zeer hoge dosis corticoïden.

 

Hoe zit het dan na de eerste 3 maand?

Op de lange termijn zien de artsen vooral stabiliteit en is de kans op afstoting is kleiner.

Het is wel zo dat bij verandering van medicijnen of verlaging van de dosis men opnieuw extra oplettend moet zijn voor reacties.

 

Kan ik overlijden door een afstoting?

De kans op overlijden door afstoting is zeer zeer klein.

 

Naast afstoting zijn er nog andere verwikkelingen?

Galwegproblemen kunnen voorkomen bij 1 op 3 patiënten. Herval van voorafgaande ziekte (auto-immuunziektes, vetlever en alcohol) zijn andere verwikkelingen. Voor vetlever en alcohol is leefstijl dus van kapitaal belang.

Het is ook gekend dat transplantpatiënten hart- en vaatziekten en nierschade kunnen ontwikkelen, (opnieuw) veel te zwaar worden en kanker (vooral huidkanker) kunnen krijgen. Vandaar dat je jaarlijks of tweejaarlijks ook op dat vlak onderzoeken moet blijven ondergaan.

 

Ik mag geen pompelmoessap drinken als ik mijn medicijnen neem om cholesterol te verlagen, hoe zit dat met mijn afweeronderdrukkers?

Het is inderdaad zo dat in sommige voeding of kruiden bepaalde stoffen zitten die onze medicatie in het bloed kunnen versterken of verzwakken en geen van beide is wenselijk.

Bij versterken komen bijvoorbeeld de nieren zwaar in de problemen en bij verminderen heb je risico op afstoting.

Pompelmoes, pomelo, mineola, bloedappelsien en granaatappel kunnen uw medicatie versterken dus gebruik deze vruchten niet. Niet als vrucht maar ook niet als sap.

Andere citrusvruchten zijn wel ok.

Let wel op met fruitsap of mocktails ! Dikwijls is er pompelmoes of bloedappelsien toegevoegd. 

 

En Kruiden? 
Je kan gerust blijven kurkuma en gember beperkt gebruiken in je gerechten maar NOOIT in de vorm van pillen (voedingssupplementen) want je weet niet wat je inneemt qua dosis. Sint-Janskruid is verboden.

Thee is geen probleem maar drink niet de ganse dag door bvb groene thee of rooibos.

Marihuana -Cannabis- is ten stelligste af te raden wegens bijwerkingen met je medicatie.

 

Ik leg een grote stock aan van pillen want ik lees steeds meer dat er tekorten mogelijk zijn en ik mag absoluut niet zonder vallen.

Dat is begrijpelijk, je wil absoluut niet in de problemen raken maar let op: medicatie heeft een vervaldatum en als je schema grondig verandert dan is de stock voor vernietiging.Medicijnen hebben de beste bewaring in de apotheek maar als je toch een stock hebt dan moet je droog en op stabiele kamertemperatuur bewaren tenzij anders voorgeschreven. Badkamer, kelder en frigo zijn dus zeker geen geschikte ruimtes.

 

Ik neem meer dan 10 pillen per dag. Hebben die invloed op elkaar?

Ja, sommige pillen kunnen andere versterken of verzwakken. De arts zorgt voor een schema op maat dat zoiets moet voorkomen. Het is dus belangrijk dat je de juiste dosis op de correcte wijze en op het voorgeschreven tijdstip inneemt.

Daarnaast moet je zelf altijd waakzaam zijn en indien er bij een andere arts dan de leverchirurg of de leverspecialist een nieuw medicament (antibiotica, anti-schimmel, anti stuipen, pillen voor het hart, aidsremmers enz. ) wordt voorgeschreven, is het belangrijk om te vragen wat de effecten zijn op de immunosuppresiva.

 

De bijsluiter van mijn afweeronderdrukker is zo groot als mijn salontafel. Blijkbaar zijn er een massa bijwerkingen. Ik voel mij daar toch niet zo goed bij.

Gelukkig zijn veel bijwerkingen zeer zeldzaam en het is maar goed dat je niet alle bijwerkingen krijgt. De producent is wel wettelijk verplicht alles te vermelden, zelfs als dat ooit bij wijze van spreken 5 keer op 1000 is voorgekomen.

Maar eigenlijk is het eenvoudig : je kan echt niet zonder die pillen als je wil vermijden dat je donororgaan wordt afgestoten ! En veel medicijnen hebben nu eenmaal bijwerkingen. Daar bestaan dan ook op hun beurt weer behandelingen voor.

De arts moet op een weegschaal jouw behandeling op maat afwegen en past aan waar nodig. Dat verloopt het best wanneer de patiënt nauwkeurig en trouw  de voorschriften volgt. Zo draag je zorg voor het nieuw leven dat je gekregen hebt.

 

Hieronder staan fiches met een bespreking per medicament. Daar lees je hoe je best de pillen inneemt, wat de meest voorkomende bijwerkingen zijn en wat je moet doen bij braken, diarree of vergeten in te nemen.