Op onze tweede thema-namiddag gaf Mevr. Isabelle Heyens, diëtiste bij het Centrum voor gezonde voeding en diëtiek van het UZ Gent, ons een uitgebreide uiteenzetting over het hoe en wat van gezonde voeding na transplantatie. 

Ze licht toe wat het verschil is tussen kiemvrij en een kiemarm eten, wat belangrijke punten zijn in de basishygiëne rond voeding, welke voeding en kruiden interactie geven met veel genomen medicatie na transplantatie en waarom alcohol uit den boze is !

Hoe voeding kort na de transplantatie gericht moet zijn om het herstel te bevorderen en in latere fase moet ondersteunen in het gezond houden van je nieuwe orgaan en je lichaam in het algemeen.

KIJK HIERONDER NAAR DE VOLLEDIGE OPNAME VAN ONZE THEMA-NAMIDDAG

VAAK TERUGKERENDE VRAGEN ROND VOEDING

"Gezond verstand" en "Eten met mate" zijn belangrijke richtlijnen.

Naast zo goed als mogelijk letten op de basisrichtlijnen die in de video worden uiteengezet, is afwisseling belangrijk ! Eénmalig iets van 'minder goede voeding' nuttigen, zal (wellicht) een minder grote impact hebben dan dagelijks of in grote hoeveelheid ...

Bewerkte voeding is beter te vermijden of toch niet op regelmatige basis te eten.

Streetfood, proevertjes op de markt, (buffet)voeding in warme landen enz. Het is een kwestie van goed uitkijken en leren letten op hygiëne. Het wil dus niet zeggen dat al deze zaken na transplantatie verboden zijn, maar enige voorzichtigheid is in acht te nemen.

Mag ik nog mosselen eten ?

Vroeger zei men dat men moest opletten wegens de cholesterol maar dat is oud nieuws en mag je vergeten. Je moet eerder aandacht hebben voor de hygiëne want schaal- en schelpdieren zitten in de risicogroep voor maag- darminfecties. Het is belangrijke mosselen vooraf nauwkeurig te reinigen, alles te inspecteren op levendigheid en breukjes en … zeker goed te koken op hoge temperatuur. Gesloten exemplaren zijn onvoldoende gekookt dus weg daarmee.

En wat met oesters ?

Rauwe schaal- en schelpdieren zijn verboden. Gegratineerde oesters kunnen wel maar enkel als ze onder hoge temperatuur bereidt werden. Als de gratin goed pruttelt is het ok.

Wat weten we over rauwe vis ?

Sushi en aanverwanten zeker NIET eten in de herstelfase, in het eerste jaar na transplantatie. Er is binnen de voedingsleer nog discussie hoelang rauwe vis verder vermeden moet worden maar het is al een goede regel om steeds te kijken naar de omgeving van bereiding en de wijze van bewaring. Hygiëne, versheid, koeling, ... zijn cruciaal !

In vervolg op de vorige vraag mag gerust opgemerkt worden

dat de oude regel van kiemvrije voeding eten niet meer geldig is.

Er is geen wetenschappelijk zeker verband tussen kiemvrij en darminfecties. 

De huidige richtlijn is nu : kiemarm ! 

Met andere woorden : hygiëne en temperatuur nauwlettend in het oog houden en respecteren.

Gerookte zalm ?

Als je een levertransplantatie hebt ondergaan, is het vaak voorkomend dat je een verzwakt immuunsysteem hebt en daarom vatbaarder bent voor infecties. Gerookte zalm is een zeer bederfelijk voedsel en het risico op bacteriële besmetting neemt toe naarmate de houdbaarheidsdatum verstrijkt. Het is daarom belangrijk om extra voorzichtig te zijn en nooit gerookte zalm te eten waarvan de houdbaarheidsdatum verstreken is !

Er is ook een verschil tussen koud en warm gerookte zalm. Koud gerookte zalm, bereid op lage temperatuur, is lichter, steviger van textuur en smaak. Warm gerookte zalm wordt bereid boven een heet vuur en verhit tot een veilige kerntemperatuur van 72° en is daardoor gepasteuriseerd.

Warm gerookte zalm heeft een veel langere houdbaarheid dan de koud gerookte vis. De houdbaarheid bedraagt ongeveer 20 dagen mits het netjes vacuüm verpakt is. Eens de verpakking open is, dient de zalm bewaard te worden in een afgesloten doos, in een propere frigo en binnen de 48 uur opgegeten te worden.

Als je gerookte zalm wilt eten na een levertransplantatie, is het belangrijk om de houdbaarheidsdatum te controleren en enkel te kiezen voor warm gerookte zalm. Dit staat op de verpakking vermeld.

Als je twijfelt over de veiligheid van de gerookte zalm, is het beter om het niet te eten. Raadpleeg bij twijfel in jouw individueel geval altijd je arts of diëtist.

Wat denk je van gekweekte Omega-baars ?

Vette vis (ook zalm, haring, ...) is op zich goed maar we adviseren om niet te overdrijven. Omwille van de problematiek van vervuiling van de zee (kwik, ...) adviseren wij maximum 1 keer per week vis op het menu te zetten. 

"Gekweekte vissen", zoals o.a. Omegabaars is een goed alternatief maar toch is er discussie over de toevoeging van antibiotica in de visvoeding. Dus ook daar, maximum 2 maal per week en geen maanden na elkaar.

In elk geval hebben we vaak een tekort aan Omega-vetzuren. Dit is belangrijk voor hart en bloedvaten. Daarom raden wij aan om maaltijden aan te vullen met noten en koolzaadolie, bvb. door toevoeging aan salades.

 
Rauwe ham zoals Pata Negra is zeer lekker en op markten zeer aantrekkelijk. Is dat een probleem?

Ja, toch wel ! Ham die aan een kraampje aangesneden wordt, waar je de hygiëne moeilijk kan bewaken, is te vermijden.

Het is beter om rauwe ham te kopen die in een beschermende omgeving werd verpakt en ernstige kwaliteitscontrole heeft ondergaan en waar een vervaldatum is voorzien. Zonder reclame te maken, Gandaham bijvoorbeeld. (Nvdr)

Op wat moeten we letten in het wildseizoen ?

Zeker geen rauw of ondoorbakken vlees eten want dat bevat een hoog risico op Hepatitis E.

Dat is zeer gevaarlijk, de diagnose stelt zich dikwijls moeilijk want het komt eerder zelden voor.

Alcohol toevoegen in de voeding bijvoorbeeld trappist in een stoverij, goed idee of niet ?

De basisregel na levertransplantatie is geen alcohol. Alcohol kan je nieuwe lever in gevaar brengen én je medicatie ontregelen. Je lever heeft één uur nodig om één eenheid alcohol te verwerken en het heeft geen enkele voedingswaarde.

Alcohol in warme bereidingen staat ter discussie. Alcohol verdampt, maar dat vraagt tijd, veel tijd.

Je kan je de vraag stellen wat de meerwaarde is om alcohol toe te voegen, een gerecht dan twee uur te laten sudderen, om de alcohol dan toch terug te laten verdwijnen ? Beter weglaten dus ... Er zijn voldoende alternatieve smaakmakers ...

We weten nu ook dat we sommige suikers moeten vermijden. Maar hoe zit het met honing en andere zoetmakers zoals Agave, Ahorn, ... siroop ?

Het is inderdaad zo dat men soms naar honing grijpt als alternatief voor suiker. Deze worden trager opgenomen maar doen je bloedsuiker toch ook snel stijgen. Deze suikers worden opgeslagen en omgezet in buikvet en dat is zeker niet wenselijk.

Wat met zakjes groenten in de supermarkt ? Ze zijn toch voorgewassen.

Groenten in zakjes zijn inderdaad voorgewassen maar om zeker te zijn van de hygiëne is het toch aangeraden zelf ook nog eens te spoelen net voor gebruik.

Is bereiding in de Airfryer gezond(er) ?

Airfryer is een zeer goed alternatief voor frituren in olie. Airfryer werkt met hete lucht, wat natuurlijk minder vet is dan frituren. Ook qua temperatuur is deze bereidingswijze is het ok.

Al moet gezegd dat voorbehandelde voeding -frietjes, kroketjes, gepaneerde producten- uiteraard meer vetten bevatten dan verse producten. Daarom raden wij maximum 1 keer per week aan. 

En mayonaise bij de frietjes ?

Zelfgemaakte mayonaise bevat rauwe eieren en dat is riskant wegens gevaar op salmonella. 

Kies dus voor industriële bereide mayonaise. En zowiezo ook met mate ... Zeker als je op je gewicht moet letten, want mayonaise is puur vet. Eén koffielepel komt overeen met de calorieën van twee sneden brood.

Light mayonaise ?

Je moet goed naar het vetgehalte kijken want het is niet per definitie zo mager. Mayonaise blijft een vetbom die men echt moet beperken en voor sommige patiënten zelfs ook echt moet schrappen. Dat laatste is natuurlijk afhankelijk van het ziektebeeld en de behandeling die voorgeschreven wordt. 

Hoe zit het met kaas ? Rauwe kaas ? Schimmelkaas ? 

Schimmelkazen (inclusief Brie,Camenbert,Gorgonzola…) zijn te mijden de eerste drie maanden na de transplantatie. Kaas van rauwe melk -lait cru, niet-gepasteuriseerde melk- worden eveneens afgeraden in de eerste drie maanden. Let op met producten in boerderijwinkels en op markten. Vraag na of er rauwe of gepasteuriseerde melk gebruikt werd of kijk goed op de verpakkingen. Na een periode van goed herstel, mag je al deze kaassoorten opnieuw met mate  eten. Hygiëne en gezond verstand blijven prioritair  !

Wat met thee ?

'Gewone thee' wordt gelijk beschouwd als koffie. Het mag, maar beperk de hoeveelheid tot pakweg 4 tassen per dag.

'Kruidenthee' zoals gemberthee, groene thee, rooibosthee, vruchtenthee … allemaal mogelijk maar opnieuw geen thermossen per dag. De invloed op onze medicatie wordt nog wetenschappelijk onderzocht.

Voorlopige conclusie : overdaad schaadt.

Ik lees veel over het vermijden van Kalium in mijn voeding ...

Als je nieren minder goed werken, zal je arts voorschrijven dat je moet opletten met voedsel dat veel Kalium bevat en dan spreken we klassiek over bananen, tomaten, aardappelen, noten enz.

Als zich dat voordoet, vraag je beter of je op consultatie kunt gaan bij de diëtist want je wil een precies plan op jouw maat krijgen.

Moet ik sommige groenten vermijden ?

Vooral op sociale media zal je waarschuwingen vinden over de gevaren van eten van sommige voedselproducten.

Zo schrijft men dat het gevaarlijk is om watermeloen te eten terwijl deze groente (of fruit als je wil ) zo lekker en gezond is. Je zou er gevaarlijk veel kalium van in je bloed krijgen. Na transplantatie is het mogelijk dat we teveel kalium in ons bloed hebben en als je dit leest, kan je onzeker worden over wat mag en kan.

Dr Arnaud Cocaul ,voedingsdeskundige te Parijs, legt echter uit: “dit kaliumgehalte geldt voor veel groenten en fruit. Als je veel broccoli eet, stijgt ook je kaliumgehalte! Het draait allemaal om hoeveelheid en herhaling. Als je de ene dag een watermeloen eet en de volgende dag deze vrucht vermijdt, zal het niveau zichzelf op natuurlijke wijze reguleren. Het probleem is de overmatige en herhaalde consumptie van voedsel.”

Deze bijdrage is geïnspireerd door een artikel in de nieuwsbrief van Transhepate, transplantvereniging in Frankrijk.

 En…

Als je geen kaliumsparend dieet moet volgen, geniet dan gerust van een mediterrane salade van watermeloen, feta kaas, rode ajuin, olijfolie en munt blaadjes.

Smakelijk.

Mijn nieren werken niet goed meer. Ik heb overgewicht. Al deze richtlijnen zijn complex voor mij. Ik vind het moeilijk om mij aan de voorschriften te houden ...

In zo’n situatie vraag je best aan je arts een doorwijzing naar de gespecialiseerde diëtist zodat er een plan op maat kan opgesteld worden. Voeding is belangrijk in je herstelproces. Gezonde voeding kan problemen voor komen ...

Af en toe detoxen om je lever terug gezond te maken ?

Sapjes en detox-kuren werken niet. Als je een detoxkuur volgt zal het beter gaan met je lever, niet omwille van die supplementen, maar wel omdat je minder calorieën innam. Gewoon gezond eten, volgens de regels van de voedingsdriehoek, werkt minstens even goed.

ETEN IS BELANGRIJK VOOR JE HERSTEL NA TRANSPLANTATIE

EN KAN HELPEN PROBLEMEN TE VOORKOMEN !

HIER ZIJN 10 BASISTIPS ROND GEZONDE VOEDING

1. Sterke bouwstenen : Eiwitten helpen je lichaam te genezen. Eet mager vlees, vis, eieren, zuivel en bonen om genoeg eiwitten binnen te krijgen.

2. Groente en fruit : Groente en fruit hebben vitamines die je immuunsysteem helpen. Probeer veel verschillende soorten te eten.

3. Goede spijsvertering : Vezels zorgen ervoor dat je eten goed verteert. Eet volkoren granen, bonen en groente om problemen met de stoelgang te voorkomen.

4. Drink genoeg water : Medicijnen kunnen je uitdrogen, dus drink genoeg water.

5. Let op hygiëne : Voedsel kan gevaarlijk zijn als je immuunsysteem zwak is. Eet geen rauw vlees, vis of rauwe eieren. Zorg dat voedsel vers is en goed bewaard wordt.

6. Minder zout : Te veel zout kan je bloeddruk verhogen. Eet minder bewerkt voedsel en gebruik kruiden in plaats van zout.

7. Kleine porties : Let op hoeveel je eet om niet te zwaar te worden door medicijnen. Eet niet te veel vet voedsel, dat kan slecht zijn voor je hart en bloedvaten.

8. Suiker en alcohol : Eet niet te veel suiker of suikerhoudende producten om je lever gezond te houden. Alcohol is verboden, het kan je nieuwe lever beschadigen.

9. Vraag hulp : Praat met een diëtist die weet wat goed is voor transplantatiepatiënten. Zij kunnen je helpen met een plan dat bij jou past.

10. Iedereen is anders : Onthoud dat iedereen anders is. Vraag je dokter of diëtist om speciale tips voor jouw situatie.